تعریف گفتاردرمانی

گفتار درمانی یا آسیب شناسی گفتار و زبان رشته ای از علوم توانبخشی (زیر شاخه علوم پزشکی) است که به بررسی ماهیت انواع اختلالات گفتار و زبان و نیز روشهای تشخیص و درمان اختلالات می پردازد.

ارزیابی ، تشخیص و درمان اختلال در بلع نیز در حیطه تخصص متخصصان گفتاردرمانی می باشد.

گفتار درمانگران به درمان کودکانی می پردازند که در فراگیری زبان مادری یا استفاده صحیح از گفتار، دچار مشکل هستند و نیز بزرگسالانی که به دلیلی ، توانایی گفتاری خود را از دست داده اند.

متخصصین گفتاردرمانی در طول دوران تحصیل با آناتومی و فیزیولوژی اندام گفتار و نیز مباحث زبانشناسی و روانشناسی آشنا می شوند. به همین جهت گفتار درمانی یک رشته بین رشته ای محسوب می شود.

متخصص گفتاردرمانی کودکان

متخصص گفتاردرمانی کودکان :برخی از کودکان می‌توانند صحبت کنند، اما گفتار و کلمات را نمی‌توانند روان ادا کنند و یا مشکلاتی از این قبیل دارند که سبب مراجعه آن‌ها به گفتار درمانی می‌شود. گفتار درمانی یا پاتولوژی گفتار به آسیب شناسی اختلالات مربوط به گفتار و زبان می پردازد. در واقع گفتار و زبان  بخش بسیار مهمی از ارتباط برقرار کردن با دیگران است.

گفتار درمانی چیست

 به گفته متخصص گفتاردرمانی کودکان :بعضی از کودکان، می‌توانند صحبت کنند، اما گفتار و کلمات را نمی‌توانند روان ادا کنند، آن‌ها نمی‌توانند افکار خود را در یک جمله کامل بیان کنند، چون کلمات یا هجا‌های صوتی را به صورت شکسته می‌گویند که این امر، باعث می‌شود نتوانند گفتگوی صریحی داشته باشند؛ این مشکلات به عنوان یک مانع، برای برقراری ارتباط با کودک به شمار می‌رود و در بعضی موارد می‌تواند اعتماد به نفس اطفال را نسبت به خود کمتر کند. این مسائل را می‌توان از طریق گفتار درمانی و متخصص گفتاردرمانی کودکان مورد بررسی و درمان قرار داد.

گفتار درمانی، یک روش مداخله زبان است که بر بهبود گفتار کودک، توانایی وی در تشخیص گفتار و غلبه بر مشکلات مانند بیان ضعیف، اختلال (تکرار صدا، کلمه یا عبارت) و اختلالات واجی و صدا، تمرکز دارد، این کمک می‌کند که کودک بتواند از طریق زبان کلامی و غیر کلامی بیان بهتری داشته باشد؛ این تمرکز بر روی تفسیر و روایی برای شکل دادن به صداها، کلمات و واج‌ها قرار دارد.

برخی از مهمترین علل ابتلا به اختلالات گفتاری وزبانی

مشکلات شنوایی
بیماری های نورولوژیک و ضربه های وارده به سر
عقب ماندگی ذهنی
اختلالات حرکتی مربوط به سیستم اعصاب مرکزی مانند فلج مغزی
نابهنجاری های مادرزادی و اکتسابی ساختمان های گفتاری مانند: شکاف کام و لب یا **اختلالات فکی- دندانی
اختلالات نافذ رشد مانند اوتیسم
استعداد ژنتیکی
عدم وجود محیط تحریکی مناسب

چگونه  متوجه شویم که کودکمان نیاز به گفتار درمانی دارد؟

نیاز است بدانید در چه سطحی از مشکل‌هایی از این قبیل، گفتار درمانی مورد نیاز است که در اینجا چند معیار وجود دارد:

۱-کودک شما نیاز به گفتار درمانی دارد، چون:

دیگران سخت متوجه می‌شوند که فرزند شما چه می‌گوید.
فرزند شما در سخن گفتن و یا ترجمه افکار خود، با کلمات مبارزه می‌کند.
صحبت کودک با لکنت، تکرار، طولانی شدن و بلوک‌ها مختل می‌شود.
فرزند شما بر روی مهارت‌های اجتماعی، مانند دوست داشتن، برقراری ارتباط مستقیم، یادگیری مهارت‌های بازی و مشارکت با دیگران دچار نقصان است.

۲-کودک شما ممکن است تلفظ کامل داشته باشد و همچنین ممکن است در خواندن نیز بسیار سریع باشد، اما آن‌ها هنوز هم می‌توانند به گفتار درمانی نیاز داشته باشند تا مهارت‌های زبان عملگرایانه خود و یا فرآیند استفاده از زبان را به درستی در سناریو‌های اجتماعی برای گفتگو، یافتن دوستان جدید و یا درخواست‌های ساده بیاموزند.

 کودک، ممکن است به علت ناتوانی یا شرایط پزشکی، مانند؛

۳- اوتیسم یا اختلال شنوایی نیز به گفتار درمانی نیاز داشته باشد؛ زیرا این بیماری توانایی برقراری ارتباط را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در موارد فوق، با آسیب شناس گفتار زبان ، مشورت کنید. SLP، اغلب خدمات این کودکان را در سن نوجوانی آغاز می‌کند و طی سال‌های مدرسه ادامه می‌یابد حتی اگر فرزند شما در یک سرویس گفتار درمانی، ثبت نام شود، ممکن است نیاز باشد که تمرینات گفتاری در خانه را برای حمایت از درمان انجام دهید.

انواع اختلالات گفتار و زبان

تاخیر در گفتار و زبان :

گاهی کودک دیرتر از حد معمول شروع به صحبت می کند که دلیل آن می تواند عدم آموزش مناسب ، فقر محیطی ، ناشنوایی ، عقب ماندگی ذهنی ، فلج مغزی ، اوتیسم و … باشد .

اختلالاتی که ریشه روانی دارند :

لکنت :

طولانی کردن صوتها، سیلابها و کلمه ها یا تردیدها و مکث های مکرر در بیان از نشانه های لکنت در کودکان است که معمولا از هجده ماهگی تا ۹ سالگی قابل تشخیص است .

بریده گویی :

کودکانی را دیده اید که وقتی می خواهند موضوعی را بیان کنند آنقدر سریع صحبت می کنند که گاهی قسمت هایی از جمله را حذف می کنند ؟ این مشکل که بریده گویی است ریشه روانی دارد .

اختلالات تولیدی :

این اختلال گفتاری را عموما بزرگتر ها شیرین زبانی می دانند . زمانی که کودک به جای خاله با حذف حرف اول آله می گوید یا با جابه جایی حروف واژه را ادا می کند مثلا به جای روز می گوید یوز.

اختلالات زبانی :

اختلال زبان‌ پریشی یا آفازی زیر مجموعه این گروه است که به دلیل آسیب به مناطق مختلف مغزی در نیم کره چپ به وجود می آید .

اختلال در صدا و مشکلات صوتی :

اگر کیفیت ، بلندی و طنین صدا متناسب با جنسیت یا سن و سال نباشد ، باید تارهای صوتی تحت درمان قرار گیرد .اختلالی که در اثر بهم خوردن کیفیت صدا ایجاد میشود اختلال تشدیدی نام دارد و باعث تولید صدای تو دماغی می شود.

کودکان مبتلا به شکاف کام و لب

شکاف کاف و لب از دیگر موارد شایع می باشد. علت این مشکل این است که گاهی در دوران جنینی، جوانه هایی که به لب یا سقف دهان مربوط می شوند، نمی توانند از طرفین به هم برسند. نتیجه این امر این است که میان آن ها یک شکاف باقی مانده و برای کودک مشکل ایجاد می کنند. کودکانی که این مشکل را دارند، ابتدا عمل جراحی را انجام داده و پس از آن به گفتاردرمانی مراجعه می نمایند.

کودکان مبتلا به فلج مغزی

این اختلال در کودکانی رخ می دهد که پیش از رسیدن به سن ۳ سالگی، دچار ضایعه مغزی شده اند. در حقیقت فلج به صورت مختلفی می تواند در بدن کودک ایجاد شود. این مشکل معمولا با فلج اندام های گفتاری همراه بوده و علائمی از جمله آبریزش دهان، صدای بم و حجم تنفسی کم از سایر موارد همراه این اختلال است.

برخی از خدمات یک متخصص گفتاردرمانی کودکان

درمان لکنت زبان
اختلالات تلفظی
تأخیر در رشد گفتار و زبان کودکان
درمان اختلالات گفتاری و زبانی ناشی از فلج مغزی ، سکته مغزی ، شکاف کام ، عقب ماندگی ذهنی
تشخیص و درمان اختلالات یادگیری و مفاهیم کلمان (‌زبان )
تشخیص و درمان اختلالات نوشتاری و املاء
مشاوره تخصصی و گفتار درمانی برای اعضاء خانواده
ارجاع به متخصص مغز و اعصاب یا گوش ، حلق و بینی در صورت نیاز

معرفی رشته گفتار درمانی

متخصصین گفتار درمانی به دانشگاه میروند تا کارهای گفتار و چگونگی کمک به مردمی که مشکلات گفتاری دارند یاد بگیرند. برای یک متخصص گفتار درمانی بودن ، شما نیاز به فارغ التحصیلی از دانشگاه و گرفتن درجه لیسانس یا بالاتر دارید. متخصصین گفتار درمانی همچنین باید یک آزمونی را برای نشان دادن اینکه آنها کارشان را می‌دانند بگذرانند.

وظایف گفتاردرمانگر چیست

ملاقات با مراجعان و گرفتن تست های مختلف برای تشخیص مشکلات خاص آنها
برنامه ریزی جلسات درمانی مراجعان
انتخاب مناسب ترین روش های درمانی با توجه به شرایط هر فرد مراجعه کننده و اجرای آنها
حمایت و پشتیبانی از مراجعان در مواقع لزوم
همکاری نزدیک با سایر متخصصان ( مانند پزشک، شنوایی سنج، معلم و …) برای رسیدن به نتایج درمانی بهتر
راهنمایی والدین یا اطرافیان در خصوص روش های حمایتی آنها نسبت به فرد
کمک در جهت استفاده بهتر از گفتار و پیش گیری از بروز هر نوع اختلال به افرادی که از گفتار خود به صورت حرفه ای استفاده می کنند مانند خواننده ها، گوینده ها و …
آموزش روش ها و توصیه های پیشگیرانه به کودکان، مادران، معلمان و …
نگهداری پرونده های مراجعان

توانایی‌های‌ لازم در رشته گفتار درمانی

صبور بودن‌ مهمترین‌ ویژگی‌ لازم‌ برای‌ یک‌ متخصص گفتاردرمانی است‌. چرا که‌ بعضی‌ از بیماران‌ به‌ کندی‌ پیشرفت‌ می‌کنند. همچنین‌ متخصص‌ رشته‌ گفتار درمانی باید انعطاف‌پذیر باشد. برای‌ این‌ که‌ در این‌ کار تنوع‌ مراجعه‌کنندگان‌ بسیار زیاد است‌؛یعنی مراجعین‌ می‌توانند یک‌ بچه‌ ۲ ساله‌ تا یک‌ فرد ۹۰ ساله‌ باشند که‌ بدون‌ شک‌ هریک‌ روحیات‌ و ویژگی‌های‌ خاص‌ خود را دارند.

دانشجوی‌ موفق‌ رشته‌ گفتار درمانی کسی‌ است‌ که‌ به‌ زبان‌ انگلیسی‌ و دانش‌ کامپیوتر مسلط‌ باشد. همین‌طور بهتر است‌ با لهجه‌های‌ مختلف‌ آشنایی‌ داشته‌ باشد چون‌ ممکن‌ است‌ ناشنوایی‌ به‌ او مراجعه‌ کند که‌ در یک‌ محیط‌ فارس زبان دارای لهجه یا تُرک‌ یا کُرد زبان و …‌ زندگی‌ کرده‌ است‌.

درس‌های‌ رشته‌ گفتار درمانی در طول‌ تحصیل ‌چیست؟

دروس‌ پایه‌ و اصلی‌ رشته گفتار درمانی :

فیزیک‌ صوت‌، آناتومی‌ و فیزیولوژی‌ عمومی‌، آناتومی‌ و فیزیولوژی‌ مکانیزم‌ گفتار، آناتومی‌ و فیزیولوژی‌ اعصاب‌ و رابطه‌ با گفتار، روانشناسی‌ کودک‌ و نوجوان‌، روانپزشکی‌ کودک‌ و نوجوان‌، روانشناسی‌ یادگیری‌، رشد روانی‌ حرکتی‌، عقب‌ماندگی‌ ذهنی‌، بازی‌ درمانی‌، سنجش‌ شنوایی‌، مبانی‌ شنوایی‌ سنجی‌، زبان‌ تخصصی‌، کمک‌های‌ اولیه‌، زبان‌شناسی‌، آواشناسی‌، روانشناسی‌ زبان‌، اصول‌ و متون‌ مشاوره‌، اصطلاحات‌ پزشکی‌، روش‌ تحقیق‌، ژنتیک‌ پزشکی‌، بافت‌شناسی‌ و آسیب‌شناسی‌، بیماری‌های‌ گوش‌ و حلق‌ و بینی‌ ، کاربرد جراحی‌ در گفتار درمانی‌، بیماری‌های‌ اعصاب‌ در رابطه‌ با گفتار، ارتودنسی‌ در رابطه‌ با گفتار، اصول‌ توانبخشی‌.

دروس‌ تخصصی رشته گفتار درمانی :

مبانی‌ گفتار درمانی‌، رشد طبیعی‌ گفتار و زبان‌، بیماری‌شناسی‌ تأخیر رشد گفتار و زبان‌، بیماری‌شناسی‌ اختلال‌ در تولید گفتار، مدیریت‌ در گفتار درمانی‌، بیماری‌شناسی‌ اختلال‌ در صوت‌، بیماری‌شناسی‌ اختلال‌ در تشدید، بیماری‌شناسی‌ اختلال‌ در خواندن‌، ارزیابی‌ و تشخیص‌ افتراقی‌ در بیماری‌شناسی‌ گفتار و زبان‌، پروژه‌ و پژوهش‌، کارآموزی‌ بالینی‌

گفتار درمانی چقدر طول میکشد؟

برخی از درمان ها کوتاه برخی طولانی هستند. که به مشکل کودکی که روی آن کار می شود وابسته است. یک کودک شاید متخصص گفتار درمانی خود را در هفته یک بار و یا چند بار در هفته ببیند. درمان میتواند چند هفته، چند ماه یا چند سال طول بکشد.

اگر شما مشکل گفتاری دارید، بهترین توصیه تمرین است، تمرین است، تمرین است. ایجاد زمان برای کار روی مهارت هایی که متخصص برای شما نشان میدهد. شاید صرف کمی وقت قبل خواب برای تمرین جلوی آیینه. از والدین تان بخواهید با شما کار کنند.

مزیت های گفتار درمانی در کودکان چیست؟

مشکلات گفتاری در هر سنی باعث کاهش اعتماد به نفس افراد می‎‌شود و مشکلاتی همچون افسردگی و گوشه گیری را با خود به همراه می آورد. اختلالات گفتار در کودکان می تواند به مشکلاتی در خواندن و نوشتن نیز بیانجامد. گفتار درمانی باعث می‌شود که اعتماد به نفس در کودکان و بزرگسالان تقویت شود تا بتوانند به خوبی در اجتماع فعالیت کرده و از سایر مشکلات جانبی پیشگیری کنند.

گفتار درمانی توسط متخصص گفتاردرمانی کودکان باعث می‌شود که کودکان مشکلات یادگیری خود را حل کنند و برای خواندن و نوشتن تمایل بیشتری داشته باشند. حتی اگر میزان آسیب به قدری زیاد باشد که توانایی صحبت کردن وجود نداشته باشد، به افراد کمک می‌کند تا با روش مکمل و جایگزین، به نحو دیگری با دیگران ارتباط برقرار کنند.

بازیهای گفتار درمانی در کودکان

در این قسمت ما فقط به بیان چند مورد از بازی های مناسب می پردازیم :

فلش کارت‌ ها

در این بازی به کودک چند فلش کارت داده شده و کودک به سرعت تصویری را که می‌بیند، می‌گوید. در این روش باید از کارت‌های ساده شروع کرد و در صورت مبارزه کودک در برابر بعضی کلمات نباید پافشاری کرد. با انتخاب فلش کارت مناسب، می‌توان یک گفت و گو درست با او بر قرار کرد.

لی لی بازی

در این بازی کلماتی انتخاب شده و کودک باید آن‌ها را ۹ بار تکرار نماید. ابتدا نیاز است به طراحی زمینی با۹ شماره پرداخت . کودک با هر پرش کلمه که انتخاب شده را تکرار میکند . در هر دور کلمه‌ای جدیدتر به کودک باید داده شود. با انجام درست این بازی توسط کودک، برای افزایش اعتماد به نفس او کادو دادن کار ساز است.

بازی استپ هوایی

در این بازی با کودک باید توپ بازی شود و در زمان انجام آن، هر بار کلمه جدید گفته شود .

پیاده رویی

در این روش با کودک به پیاده روی رفته و زمانی که کودک کلمه منتخب را به درستی تلفظ کرد ، حرکت به سمت جلو اتفاق می‌ افتد . این کار علاوه بر لذت راه رفتن ، باعث تحرک ماهیچه‌های دهان کودک میگردد .

گفتاردرمانی با ماساژ درمانی

متخصص گفتاردرمانی کودکان :  با استفاده از تکنیک های ماساژ صورت و دهان موجب طبیعی شدن تون عضلانی عضلات صورت میشوند و با تشدید درون داد حسی ، بالا رفتن آگاهی حسی و تمایز اندام ها را تسهیل میکنند استفاده از یخ برای افزایش تون عضلانی، برس کشی و استفاده از ارتعاش از دیگر موارد مورد استفاده توسط گفتاردرمانان در تقویت عضلات صورت و زبان میباشد .

مدت زمان دوره گفتاردرمانی در منزل چقدر است

مداخلات گفتاردرمانی بر اساس نتایج ارزیابی و شواهد موجود ارائه میشوند . کودکان غالبا به صورت فردی یا گروه های کوچک خدمات گفتاردرمانی دریافت می کنند. مطالعات نشان داده است که درمان مستقیم توسط یک گفتاردرمان ۳ بار در هفته و به مدت ۳۰ تا ۴۰ دقیقه و در طول دوره ای ۱۵ هفته ای باعث پیشرفت های قابل ملاحظه ای در زبان بیانی میشود.

تمرین های  حرکتی ، دهانی و گفتاری

به گفته متخصص گفتاردرمانی کودکان در این روش تمارینی با کمک عضلات قسمت‌های لب‌ها، گونه‌ها و فک و زبان صورت میگیرد. در این تمارین به قوی‌تر کردن مهارت‌های حرکتی، دهانی میپردازیم.

حرکات لب‌ ها

این تمرین فرصت عالی برای ورزش بچه‌ها می‌شود. مثلا کودک باید آواهای همچون اوو، ایی را تکرار کند و بعد هر دو آن‌ها را ترکیب کند. فرزند شما می‌تواند در این تمرین بدون باز کردن لب‌ها، گونه‌ها را پر از هوا نماید. استفاده از نی هنگام نوشیدن یکی دیگر از این تمارین است .

حرکات زبان‌ ها

فرزند شما می‌تواند به تمرین چند صدایی زبانی بپردازد مانند ب ب ب ب، ن ن ن ن و یا گفتن با اغراق کلمه برو. در این تمرین کودک می‌تواند به بیرون آوردن زبانش بپردازد و سپس آن را روی دندان قرار دهد.

حرکات گونه

با انجام این تمرین توسط فرزند شما، تقویت عضلات گونه رخ می‌دهد. یکی از این تمارین این است که کودک لب‌های خود را ببندد و باعث انقباض گونه‌ها گردد. همچنین باید به ساخت o با لب‌های خود بپردازد و به شکل دایره‌ای دهان خود را به حرکت در آورد. تکرار این تمرین بسیار کمک کننده خواهد بود.

ساخت حباب

باد کردن بادکنک توسط کودک باعث بهتر شدن عضلات صورت و لب‌ها میشود .

زدن ساز دهنی

کنترل تنفس و فشار لب‌ ها از مزیت‌های نوازندگی ساز دهنی هستند . در صورتیکه کودک در کنترل تنفس مشکل دارد ، باید سعی کند با ساز دهنی صدای قویتری تولید کند. چنان چه با ضعف در قسمت لب‌ها مواجه است باید تمرکز اصلی را بر نواختن نت‌ها در زمان‌های مختلف بگذارد .

خوردن کره بادام زمینی یا خوراکی‌های شیرین

به گفته متخصص گفتاردرمانی کودکان : کره بادام زمینی یک خوراکی محبوب بین همه است . میتوان بخشی از این کره را به اطراف لب‌های فرزند خود بزنید تا آن را با زبان لیس زده و بخورد. این تمرین باعث تحرک زبان از یک سمت به سمت دیگر میگردد .

علاوه بر این تمارین والدین میتوانند کودک را به ارتباط و صحبت کردن با دیگران تشویق کنند.